Skąd pochodzi bawełna? Historia bawełny okiem Natury
- Marta Malgorzata
- 24 wrz 2020
- 4 minut(y) czytania
Zaktualizowano: 5 dni temu
Bawełna to włókno, białe kuleczki otaczające nasiona rośliny określanej tą samą nazwą – bawełny (Gossypium). Ma ogromną ilość zastosowań. Historia bawełny sięga czasów starożytności - w dawnych epokach, przed mechanizacją przemysłu, bawełnę zbierano ręcznie. Dzisiaj wysokiej jakości bawełna, która jest wykorzystywana do najwyższej jakości tkanin, wciąż jest zbierana w ten sposób, gdyż zbieranie mechaniczne może uszkadzać włókna i powodować, że staje się szorstka. Wielu z nas kupuje produkty i odzież bawełnianą. Warto wiedzieć, skąd pochodzi bawełna i jak pojawiła się w naszych domach i firmach. Zapraszamy do lektury!
Historia bawełny od starożytności
Początki uprawy i wykorzystania bawełny sięgają czasów starożytnych. Pierwsze dowody używania bawełny znaleziono w Indiach i Pakistanie i pochodzą one z około 6000 r. p.n.e. Naukowcy uważają, że bawełnę po raz pierwszy uprawiano w delcie rzeki Indus, gdzie niegdyś prosperowała starożytna cywilizacja. Obejmowała ona większość dzisiejszego Pakistanu, znaczną część Indii oraz część Afganistanu i była największą z czterech starożytnych cywilizacji Egiptu, Mezopotamii, Indii oraz Chin.
Rodzaje bawełny, które uprawiano w starożytnej Azji Południowej, to Gossypium harbaceum (bawełna indyjska) oraz Gossypium Arboretum (bawełna afrykańska). Później uprawa bawełny rozprzestrzeniła się w Mezopotamii, Egipcie i regionie Nubii, leżącym nad rzeką Nil między
południowym Egiptem a środkowym Sudanem.
Bawełna trafiła do Europy w pierwszych wiekach naszej ery, kiedy kupcy arabscy zaczęli dostarczać ją do krajów basenu Morza Śródziemnego. Pod koniec XVI wieku bawełnę uprawiano w cieplejszych regionach Azji i Ameryki. Nowe odkryte gatunki zostały wprowadzone do Afryki w XVIII wieku, a następnie rozprzestrzeniły się w Indiach, Pakistanie oraz Chinach, gdzie zastąpiły tradycyjne odmiany.
Rewolucja przemysłowa doprowadziła do wynalezienia maszyny przędzalniczej (1738) oraz odziarniarki (1793) - maszyny stosowanej we wstępnym procesie przetwarzania bawełny, służący do oddzielenia nasion od włókna. Wynalazki te zapewniły znaczny wzrost produkcji bawełny, przede wszystkim w Anglii. Manchester zyskał przydomek Cottonopolis ze względu na wszechobecność przemysłu bawełnianego w mieście.
Do połowy XIX wieku Indie były głównym dostawcą bawełny dla europejskiego przemysłu bawełnianego. Również do tego czasu bawełna stała się podstawą południowoamerykańskiej gospodarki opartej głównie na pracy niewolniczej. Ze względu na wyższą jakość bawełny amerykańskiej (dłuższe i mocniejsze włókna) oraz jej niższą cenę, europejscy producenci tekstyliów zaczęli kupować bawełnę z amerykańskich plantacji.
Dziś bawełna jest uprawiana na całym świecie, a jej produkcja odgrywa kluczową rolę w przemyśle tekstylnym. Materiał ten wykorzystywany jest także w produkcji materiałów opatrunkowych, papieru i innych produktów codziennego użytku. Wszechstronność i naturalne właściwości bawełny sprawiają, że pozostaje jednym z najważniejszych surowców na świecie.
Zapoznaj się również z artykułem: Certyfikat GOTS i certyfikat OEKO TEX - czym się różnią?
Skąd pochodzi bawełna? Proces pozyskiwania
Pozyskiwanie bawełny polega na zbiorze dojrzałych włókien bawełnianych otaczających nasiona rośliny z rodzaju Gossypium. Po około 5–6 miesiącach od siewu, dojrzałe torebki nasienne (tzw. „kapsuły”) pękają, ukazując charakterystyczny biały puch. W krajach wysoko rozwiniętych, takich jak Stany Zjednoczone, zbiór przeprowadza się mechanicznie za pomocą specjalistycznych kombajnów. Następnie surowa bawełna trafia do odziarniani, gdzie za pomocą maszyn oddziela się włókna od nasion. Oczyszczone włókno jest prasowane w bele i transportowane do przędzalni. Tam rozpoczyna się proces przędzenia, który przekształca surową bawełnę w nić gotową do produkcji tkanin. Cały proces jest ściśle kontrolowany, aby zapewnić jakość włókna i ograniczyć straty materiałowe.
Bawełna jest najczęściej wykorzystywanym włóknem naturalnym w przemyśle tekstylnym, stanowiącym podstawę dla około połowy światowej produkcji tekstyliów. Rocznie na świecie produkuje się około 25 milionów ton bawełny. Pięć krajów odpowiada za 75% tej produkcji, z Chinami i Indiami na czele. Chiny odpowiadają za 23% światowej produkcji bawełny, a jednym z głównych producentów są Indie. Stany Zjednoczone uważa się na największego eksportera bawełny, sprzedając większość swoich zbiorów za granicę - głównie do Chin.
Historia bawełny w Polsce
Jaka jest historia bawełny w Polsce? Przędza bawełniana zyskała na znaczeniu w XIX wieku, częściowo wypierając len. Jednym z ośrodków tkactwa bawełnianego w XIX wieku był Andrychów oraz Łódź. Łódź powstała na zasadzie dzisiejszej strefy ekonomicznej za sprawą decyzji władz państwowych, by utworzyć osadę włókienniczą w 1820 roku. Napływający zagraniczni osadnicy otrzymywali liczne przywileje, aby zachęcić do rozwoju przemysłu w Księstwie Warszawskim: zwolnienie od podatku czy opłat publicznych, zwolnienie z obowiązku służby wojskowej oraz zwolnienie z opłaty cła za wwiezienie na terytorium Księstwa sprzętu i żywego inwentarza.
W 1839 w tzw. Białej Fabryce Geyera zainstalowano pierwszą w Królestwie Polskim maszynę parową, która nadała początek mechanizacji przemysłu w Polsce. W latach 50.-70. XIX wieku zaczęły rozwijać się zakłady produkcyjne oraz osiedla robotnicze, takie jak słynny Księży Młyn wybudowany przez Karola Scheiblera, a w 1872 pierwszą mechaniczną tkalnię otworzył trzeci z największych twórców potęgi Łodzi – Izrael Poznański. W 1998 roku powstała firma Natura, która jako pierwsza w Polsce zaczęła produkować ekologiczne torby materiałowe jako alternatywę dla tych plastikowych.
Bawełna uprawiana w ekologiczny sposób jest odnawialnym i zrównoważonym zasobem naturalnym naszej planety, który stosunkowo szybko się rozkłada i nie zalega na wysypiskach śmieci. Jako firma cieszymy się, widząc klientów w sklepie świadomie korzystających z toreb i woreczków materiałowych wielokrotnego użytku. Fakt, że wzrasta samoświadomość i wiedza wśród konsumentów na temat eko alternatyw, jest bardzo budujący dla nas jako firmy, ale również jako osób dbających o środowisko.
Zobacz też, jak prać bawełnę, by jej nie uszkodzić.
Właściwości i zastosowanie bawełny
Wiedząc już, jaka jest historia bawełny, można wskazać na jej podstawowe właściwości. Producenci toreb bawełnianych i ekologicznych akcesoriów cenią bawełnę przede wszystkim za jej naturalność, wytrzymałość oraz wielorazowość. Jako surowiec w 100% biodegradowalny i odnawialny, bawełna doskonale wpisuje się w założenia zrównoważonego rozwoju i ekologicznego stylu życia. Produkty są trwałe, odporne na rozciąganie i wielokrotne pranie, dzięki czemu mogą być używane przez długi czas - w przeciwieństwie do jednorazowych reklamówek foliowych.
Dodatkowo materiał ten łatwo się barwi i nadrukowuje, co pozwala na personalizację oraz tworzenie estetycznych projektów reklamowych i artystycznych jak np. torby bawełniane z nadrukiem, czy woreczki z nadrukiem. Dzięki dobrej przepuszczalności powietrza i bezpieczeństwu dla skóry bawełna sprawdza się również w produktach codziennego użytku – takich jak woreczki na owoce, czy kosmetyczka bawełniana. Wszystko to sprawia, że bawełna stanowi podstawowy materiał w produkcji ekologicznych alternatyw dla plastiku.